οστεοαρθρικό σύστημα

Σύστημα που σχηματίζεται από δύο ή περισσότερα οστά και από συζευκτικά μέσα, τα οποία επιτρέπουν διάφορου βαθμού κινητικότητα στα οστά τα οποία συνδέουν. Οι αρθρώσεις διακρίνονται, με ανατομικά και λειτουργικά κριτήρια, σε δύο μεγάλες ομάδες: την ομάδα των συναρθρώσεων και την ομάδα των διαρθρώσεων. Η πρώτη περιλαμβάνει τις ακίνητες αρθρώσεις ή τις πολύ μικρής κινητικότητας· η δεύτερη, τις αρθρώσεις που έχουν πιο εκτεταμένη κινητικότητα. α) Συναρθρώσεις: σε αυτές τις αρθρώσεις, μεταξύ των αρθρικών επιφανειών των οστών, βρίσκεται ινώδης ή ινοχόνδρινος ή χόνδρινος ιστός, ο οποίος βρίσκεται σε στενή επαφή με τις αρθρικές επιφάνειες. Διακρίνουμε: τις ραφές τυπικό παράδειγμα των οποίων αποτελούν οι συνδέσεις των οστών του κρανίου μεταξύ τους· τα χείλη των οστών αυτών, που παρουσιάζουν διάφορη μορφή και συνδέονται μεταξύ τους με ένα συμπαγή συνδετικό ιστό και με το περιόστεο· τις συμφύσεις, που ονομάζονται και αμφιαρθρώσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από παρεμβολή, μεταξύ των αρθρικών επιφανειών των οστών, χόνδρινου ιστού υαλοειδούς μορφής κοντά στο οστούν, και ινοχόνδρινου στο κέντρο όπου μπορεί να υπάρχει και σχισμή, που θεωρείται στοιχειώδης αρθρική κοιλότητα. Έχουν επίσης μια κόψη ενισχυμένη με συνδέσμους, που επιτρέπουν μόνο πολύ περιορισμένες κινήσεις (τυπικό παράδειγμα είναι η ηβική σύμφυση). β) Διαρθρώσεις: πολύ πιο σημαντικές από τις προηγούμενες από ανατομική και φυσιοπαθολογική άποψη, αποτελούνται από οστικές επιφάνειες επαφής που καλύπτονται από χόνδρο, από έναν αρθρικό θύλακο και από συνδέσμους, δίσκους, μηνίσκους. Ο αρθρικός θύλακος αποτελείται από δύο στιβάδες, την έξω ινώδη, και την έσω ή αρθρικό υμένα· μπορεί να εκτελούνται κινήσεις κάμψης, έκτασης, απαγωγής, προσαγωγής, άνελξης, περιστροφής ή συνδυασμού αυτών. Από τις διαρθρώσεις αξιόλογο ενδιαφέρον έχουν οι εναρθρώσεις, στις οποίες οι αρθρικές επιφάνειες είναι η μία σφαιροειδής και η άλλη κοίλη· παρουσιάζουν μεγαλύτερη κινητικότητα επιτρέποντας όλες τις κινήσεις. Οι εναρθρώσεις, στις οποίες ανήκουν για παράδειγμα η κατ’ ισχίον άρθρωση και η κατ’ ώμον άρθρωση, αντιπροσωπεύουν αναμφίβολα τον τελειότερο τύπο άρθρωσης. Πολλοί είναι οι παράγοντες οι ικανοί να προκαλέσουν παθολογικές εξεργασίες στις αρθρώσεις· οι σημαντικότεροι περιλαμβάνονται σε τρεις κυρίως ομάδες: τραυματικοί, λοιμώδεις από παθογόνα μικρόβια, και τοξικοί, εμφανιζόμενοι κατά την πορεία είτε λοιμωδών είτε γενικών μεταβολικών νόσων. Από τους τραυματικούς παράγοντες αναφέρουμε τα πλήγματα, τους οποιασδήποτε φύσης τραυματισμούς, που είτε συνθλίβουν τους αρθρικούς ιστούς είτε, φτάνοντας στο εσωτερικό της άρθρωσης, θέτουν την αρθρική κοιλότητα σε επικοινωνία με το εξωτερικό περιβάλλον με λύση της συνέχειας των περιαρθρικών μαλακών ιστών. Άλλοι τραυματικοί παράγοντες εξίσου σημαντικοί είναι οι βίαιες κινήσεις, ενεργητικές ή παθητικές· σε κάθε περίπτωση που η κίνηση είναι τέτοια ώστε να ξεπερνά την ελαστικότητα και την αντίσταση των μέσων που περιβάλλουν την άρθρωση, μπορεί να προκληθεί ή το απλό διάστρεμμα, δηλαδή η διάφορης έκτασης ρήξη των συνδέσμων και του θυλάκου της άρθρωσης, ή, μαζί με αυτές τις βλάβες, και η απώλεια της φυσιολογικής αμοιβαίας σχέσης μεταξύ των αρθρικών επιφανειών. Η δεύτερη κατηγορία παραγόντων, που μπορεί να επιφέρουν μικροβιακή φλεγμονή των αρθρώσεων, δηλαδή αρθρίτιδα, είναι πολυάριθμη· η οδός εισόδου του παθογόνου μικροοργανισμού μπορεί να είναι άμεση, δηλαδή από έξω, από τραύματα μολυσμένα που φτάνουν ως την κοιλότητα των αρθρώσεων (σταφυλόκοκκοι, gram, αρνητικά μικρόβια) ή έμμεση δια μεταφοράς του από φλεγμαίνοντες γειτονικούς ιστούς, ή ακόμα αιματογενής, λόγω μεταφοράς του με το αίμα ή με τη λέμφο από απομακρυσμένα σημεία του σώματος (σταφυλόκοκκος, σαλμονέλλες, στρεπτόκοκκοι, γονόκοκκοι). Συνήθως ο μικροοργανισμός φτάνει πρώτα στον αρθρικό υμένα, όπου πολλαπλασιάζεται και προκαλεί μια τοπική φλεγμονή, αλλά μπορεί να εισβάλει και σε άλλα τμήματα της άρθρωσης (παναρθρίτιδα). Οι τοξικοί παράγοντες, που προκαλούν αρθρίτιδα, παράγονται κατά κύριο λόγο κατά την πορεία νόσων μεταβολικών. Η πιο γνωστή μεταβολική αρθρίτιδα είναι η ουρική, δηλαδή η ποδάγρα, η οποία οφείλεται σε εναπόθεση ουρικών αλάτων στους αρθρικούς ιστούς με αποτέλεσμα σημαντικές βλάβες σε αυτούς. Μια άλλη αιτία αρθρίτιδας είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα που εμφανίζεται κατά την πορεία νόσων του κολλαγόνου. Στο μεταίχμιο της ρευματοειδούς και της λοιμώδους αρθρίτιδας τοποθετείται και η αρθρίτιδα από ρευματικό πυρετό. Οποιοσδήποτε κι αν είναι ο νοσογόνος παράγοντας μπορεί να ειπωθεί, γενικά, ότι οι παθήσεις των αρθρώσεων έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: όλες ή σχεδόν όλες λαμβάνουν κατά την πορεία τους χαρακτήρες φλεγμονώδους διεργασίας, με παραγωγή εξιδρώματος και αύξηση του λευκώματος και των κυττάρων μέσα στο αρθρικό υγρό. Οι αρθρίτιδες αυτές αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η κορτιζόνη. Οι χειρουργικές επεμβάσεις που μπορεί να γίνουν σε μια άρθρωση, διακρίνονται σε τρεις ομάδες: 1) εγχειρήσεις που αποσκοπούν στη διάνοιξη της άρθρωσης για να τη θέσουν σε επικοινωνία με το εξωτερικό, για να παροχετεύσουν το άφθονο εξιδρωματικό αρθρικό υγρό (αρθροκέντηση αρθροτομή)· 2) εγχειρήσεις που αποσκοπούν στην αποκατάσταση, κατά το δυνατόν, της φυσιολογικής κινητικότητας μιας άρθρωσης που έχασε, λόγω εξωαρθρικών αιτίων ή αλλοίωσης των αρθρικών επιφανειών, την κινητικότητα της. Οι απλούστερες εγχειρήσεις αυτού του τύπου είναι οι κινητοποιήσεις· οι πιο πολύπλοκες είναι οι αρθροπλαστικές. 3) εγχειρήσεις που αποσκοπούν στη δέσμευση ή στον περιορισμό των κινήσεων μιας άρθρωσης· αυτές αποβαίνουν αναγκαίες όταν η κίνηση είναι επιβλαβής ή προκαλεί πόνο ή εμποδίζει την αποτελεσματική σταθερότητα (αρθροδεσία).